Nếu có dịp ghé qua Cộng hòa Czech, thì đồng hồ thiên văn Praha là điểm đến không thể bỏ lỡ. Cùng SHOPDONGHO.com khám phá nghi thức chuyển giờ kỳ lạ của chiếc đồng hồ lâu đời nhất lịch sử này.
Kiến trúc đồng hồ thiên văn Praha
Đồng hồ thiên văn Praha (hay đồng hồ Pražský orloj) được lắp đặt lần đầu tiên vào năm 1410 tại thủ đô của Cộng hòa Séc. Với hơn 600 năm tuổi, đây được mệnh danh là chiếc đồng hồ thiên văn cổ thứ ba và cổ nhất vẫn còn hoạt động trên thế giới.
Đồng hồ thiên văn Praha (hay đồng hồ Pražský orloj) được lắp đặt lần đầu tiên vào năm 1410 tại thủ đô của Cộng hòa Séc
Bên trên của hai mặt đồng hồ thiên văn Praha là một tượng bán thân thiên thần bằng đá, hai bên là hai ô cửa, trên cùng là một ô chữ nhật có chóp nhọn. Vành ngoài của đồng hồ màu đen, được khắc chữ số Gô-tích mạ vàng theo hệ thống Czech ngày xưa, phân chia một ngày thành 24 giờ bắt đầu vào lúc mặt trời lặn. Cứ mỗi vòng quay của chiếc vành này, giờ thứ 24 luôn luôn trùng với lúc mặt trời lặn, bất luận mùa nào.
Bên trên của hai mặt đồng hồ là một tượng bán thân thiên thần bằng đá, hai bên là hai ô cửa, trên cùng là một ô chữ nhật có chóp nhọn.
Chữ số La Mã ngay bên trong vành ngoài chia ngày thành hai khoảng thời gian, mỗi khoảng 12 giờ, với giữa trưa ở bên trên và nửa đêm ở dưới. Các ngón của một bàn tay mạ vàng chỉ giờ. Ngoài ra, trên mặt đồng hồ thiên văn, chuyển động của một chiếc đĩa lớn mạ vàng cho thấy quỹ đạo của mặt trời, trong khi một quả cầu nhỏ cho thấy các tuần trăng. Chuyển động biểu kiến của bầu trời đầy sao xung quanh trái đất được biểu diễn bằng một vành lệch tâm, vành này nhỏ hơn và có ghi ký hiệu của các chòm sao.
Nằm cố định ở giữa mặt đồng hồ là trái đất, có cả các đường kinh tuyến, vĩ tuyến và các cực của nó. Trên mặt đồng hồ thiên văn Praha cũng có ba vòng tròn tượng trưng đường xích đạo, Bắc chí tuyến và Nam chí tuyến. Qua đó, mặt đồng hồ cho thấy vị trí tương đối của trái đất, mặt trăng, mặt trời và các ngôi sao trong suốt cả năm.
Bức tượng người cầm gươm đại diện cho sự kiêu ngạo và phù phiếm. Bức tượng người cầm gậy và túi tiền đại diện cho lòng tham.
Phía bên dưới mặt đồng hồ thiên văn là lịch hình đĩa, trên đó có những tranh phong cảnh đồng quê tượng trưng mỗi tháng trong năm. Cái lịch hình đĩa cho biết ngày tháng, cứ mỗi ngày vào nửa đêm nó lại xoay thêm một nấc trong số 365 nấc, ngoại trừ một đêm trong năm nhuận.
Đồng hồ thiên văn Praha là một công cụ đa năng, không chỉ báo thời gian đơn thuần mà còn cho biết vị trí của Mặt trăng và Mặt trời, thời điểm Mặt trời mọc và Mặt trời lặn, và các ngày lễ của lịch Cơ đốc với 12 cung hoàng đạo. Đồng hồ vừa cho biết giờ Babylon, vừa cho biết giờ châu Âu cũ cùng lúc.
Không hẳn là chiếc đồng hồ thiên văn thông thường, tác phẩm nghệ thuật này khiến người khác mê hoặc bởi kiến trúc đồ sộ. Những màu sắc được sử dụng trên tháp đồng hồ cổ đều mang ý nghĩa riêng. Màu xanh dương tượng trưng cho bầu trời vô tận còn màu nâu tượng trưng cho trái đất.
Bên cạnh đó, 4 tác phẩm điêu khắc ở hai bên của chiếc đồng hồ cũng có ý nghĩa đặc biệt. Bức tượng người cầm gươm đại diện cho sự kiêu ngạo và phù phiếm. Bức tượng người cầm gậy và túi tiền đại diện cho lòng tham. Hình tượng bộ xương đại diện cho cái chết và tượng người cầm đàn mandolin tượng trưng cho niềm vui. Mặt số bên dưới cũng có 4 bức tượng, tượng trưng cho các nhà Triết học, Thiên thần, nhà Thiên văn và nhà Chép sử.
Hình tượng bộ xương đại diện cho cái chết và tượng người cầm đàn mandolin tượng trưng cho niềm vui.
Nghi thức chuyển giờ đồng hồ thiên văn Praha
Gần đến 12 giờ, quảng trường tự nhiên yên lặng, nghi thức chuyển giờ bắt đầu. Tất cả mọi người đều hướng ánh mắt lên hai cánh cửa sổ màu xanh nhạt trên ngọn tháp. Một con gà vàng xuất hiện vỗ cánh trên một khung ô có chóp nhọn, một hồi chuông giòn giã được cất lên, đồng thời hai cánh cửa hai bên từ từ mở ra. Hình tượng các tông đồ của Chúa Christ từ từ xuất hiện.
Đi đầu là Thánh Pierre tay cầm chiếc chìa khóa lớn; rồi lần lượt từng đôi một đi ngang qua hai khung cửa sổ, 12 hình tượng quay mặt ra ngoài. Cùng với cảnh diễu hành của các tông đồ là những hình ảnh cử động của các bức tượng bên dưới. Người soi gương gật đầu có vẻ tự mãn; người cầm túi vàng cũng gật gù như đang tính toán xong một điều gì.
Bộ xương thì há cái miệng đầy răng rồi ngậm lại, mở ra, tay kéo dây chuông, đồng thời gật gật cái đầu hướng về phía người cầm đàn mandolin đứng bên cạnh. Người cầm đàn mandolin lắc đầu, tỏ vẻ không đồng ý kết giao!
Hoạt cảnh chỉ diễn ra chừng 15 phút, và khi con gà vàng cất lên tiếng gáy thì vị tông đồ cuối cùng đã đi qua, hai ô cửa được đóng lại. Các bức tượng trở lại bất động.
Tất cả mọi người đều hướng ánh mắt lên hai cánh cửa sổ màu xanh nhạt trên ngọn tháp.
Người tạo ra đồng hồ thiên văn Praha
Theo truyền thuyết, Master Hanus là người đã tạo ra chiếc đồng hồ Thiên văn Praha thay vì Mikulas của Kadan – người đã tập hợp ba chiếc đồng hồ khác nhau thành một chiếc duy nhất theo lệnh của vua Séc. Kiệt tác này đặc sắc đến nỗi chính quyền thành phố sợ rằng ông sẽ tạo ra những chiếc đồng hồ tương tự ở nơi khác, và như thế sẽ làm mất danh tiếng của thành phố Praha. Ðể ngăn chặn việc này, họ mướn người hành hung và đâm mù mắt người thợ này.
Kết cục của truyền thuyết nói rằng khi sắp chết, Hanus đã với tay vào trong các bánh răng cưa của đồng hồ để phá hủy nó. Trong nhiều năm, các chuyên gia tin rằng chính người thợ cả Hanus đã làm ra chiếc đồng hồ thiên văn. Tuy nhiên, công cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy ông Mikulas thuộc Kadan mới là người sáng tạo nên chiếc đồng hồ thiên văn Praha vào năm 1410. Thợ cả Hanus chỉ là người tái thiết nó vào năm 1490.
4 bức tượng tượng trưng cho các nhà Triết học, Thiên thần, nhà Thiên văn và nhà Chép sử
Kể từ thế kỷ XVI, cỗ máy này đã được sửa chữa và tái thiết nhiều lần. Tuy nhiên, kể từ khi được tái thiết vào năm 1865 trở về sau, hầu hết các bộ phận cơ bản của nó vẫn còn hoạt động cho đến ngày nay.
Vào cuối Thế chiến II (1945), quân Đức đã phóng hỏa đốt Tòa Thị chính khi họ rút lui khỏi thành phố Praha. Chiếc đồng hồ thiên văn Praha bị hư hại nặng. Sau chiến tranh, chính quyền mới phân vân giữa hai đề án: khôi phục chiếc đồng hồ, làm nó trở lại nguyên dạng; hoặc thiết kế lại để đồng hồ mới mang ý nghĩa tượng trưng hoàn toàn khác hẳn.
Ở Praha thời đó, đối với nhà cầm quyền thời hậu chiến, hình ảnh của các tông đồ trong đạo Thiên Chúa không được ưa chuộng. Tuy nhiên, ý kiến phục hồi nguyên trạng cũng được thực thi. Công trình phục dựng được giao cho nhóm 3 người thợ giỏi về việc chế tạo đồng hồ trong cả nước.
Không chỉ là biểu tượng của kiến trúc, đồng hồ thiên văn Praha còn là minh chứng cho sức mạnh trí óc tuyệt vời của con người từ thời Trung cổ
Không chỉ là biểu tượng của kiến trúc, đồng hồ thiên văn Praha còn là minh chứng cho sức mạnh trí óc tuyệt vời của con người từ thời Trung cổ. Những ý tưởng nhân văn được thể hiện một cách đơn giản nhưng bao hàm nhiều ý nghĩa về đời, về đạo.
Đã bao nhiêu năm qua, cứ mỗi giờ, 12 vị Thánh tông đồ xuất hiện một lần như là sự cầu nguyện cho con người. Hình ảnh ngộ nghĩnh của chú gà vàng, của sự phù phiếm, người tham lam, thần chết và anh chàng Thổ Nhĩ Kỳ hung hăng đã hình thành nên một tuyệt tác rất sinh động mà qua bao năm tháng, nó vẫn còn tồn tại.
